شیمی تجزیه چیست؟ کاربرد، بازارکار + دروس ارشد و دکترا شیمی تجزیه

شیمی تجزیه یکی از شاخه های بنیادی علم شیمی است که به شناسایی، اندازه گیری و بررسی ترکیب مواد می پردازد. هدف اصلی این علم، تعیین نوع و مقدار اجزای تشکیل دهنده ی یک نمونه است.

این شاخه نقش بسیار مهمی در پیشرفت علوم و فناوری دارد، زیرا تقریباً تمام شاخه های علمی و صنعتی برای کنترل کیفیت، بررسی ترکیبات ناشناخته، و پایش محیط زیست به روش های تجزیه ای وابسته اند. امروزه، شیمی تجزیه نه تنها شامل روش های کلاسیک مانند تیتراسیون و رسوب گیری است، بلکه با گسترش ابزارهای پیشرفته ای همچون طیف سنجی، کروماتوگرافی و روش های الکتروشیمیایی، به دانشی دقیق و پویا تبدیل شده است. در ادامه این مقاله با بازار کار رشته شیمی تجزیه، گرایش های ارشد و دکترا، ضرایب و درس هایی که در مقاطع مختلف این رشته باید خوانده شود، پرداخته شده است. تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

شیمی تجزیه چیست؟

شیمی تجزیه (Analytical Chemistry) گرایشی محبوب در علم شیمی محسوب می شود که در رابطه با روش های مختلف جداسازی، استخراج، شناسایی و همچنین بررسی کمی اجزای طبیعی یا مصنوعی یک ماده مطالعه و بررسی می کند. شیمی تجزبه نقش مهمی در توسعه علوم مختلف داشته و مقالات متعددی در این رابطه نوشته و منتشر شده است. 

دروس رشته شیمی تجزیه

دروس رشته شیمی تجزیه در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا بسته به گرایش و هدف شما از تحصیل متفاوت بوده و دانشجویان علاقه مند به این حوزه می توانند به صورت تخصصی تر در یکی از زیرشاخه‌های الکتروشیمی، طیف‌سنجی، کروماتوگرافی و کمومتریکس به ادامه تحصیل بپردازند. در ادامه به بررسی دقیق دروس رشته شیمی تجزیه در مقطع دکترا و ارشد خواهیم پرداخت.

دروس تخصصی کارشناسی ارشد شیمی تجزیه

دروس تخصصی کارشناسی ارشد شیمی تجزیه عبارتند از:

1. شیمی تجزیه پیشرفته: بررسی تئوری‌های پیشرفته‌تر در تعادل‌های شیمیایی و روش‌های کلاسیک
2. طیف‌سنجی مولکولی و اتمی پیشرفته: کار با تکنیک‌هایی مانند جذب و نشر اتمی، فلورسانس و ...
3. روش‌های جداسازی پیشرفته: تمرکز کامل بر تئوری و کاربردهای دستگاهی مانند HPLC و GC
4. الکتروشیمی تجزیه‌ای: مطالعه روش‌های الکتریکی برای آنالیز مواد

دروس تخصصی دکترا شیمی تجزیه

دروس تخصصی دکترا شیمی تجزیه براساس واحدهای درسی که در کارشناسی ارشد خوانده باشید، تعیین می شود. برای مثال اگر شما در دوران ارشد، دروس الکتروشیمی تجزیه ای، طیف بینی اتمی تجزیه ای و روش های فیزیکی و شیمیایی جداسازی را نگذرانده باشید، ملزم به گذراندن آنها در دوران دکتری هستید. با این حال دروس تخصصی و الزامی دکتری شیمی تجزیه 9 واحد است که عبارتند از:

1. روش های نوین الکتروشیمی
2.  طیف بینی تجزیه ای پیشرفته
3. شیمی تجزیه در محلول های غیرآبی 
4.  روش های نوین شیمیایی
5.   فیزیکی جداسازی

بیشتر بخوانید: بهترین روش مطالعه و خواندن شیمی برای امتحان

ضرایب دروس گرایش های شیمی تجزیه

اشنایی با ضرایب دروس گرایش های شیمی تجزیه به شما کمک می کند تا جدیت بیشتری در درس خواندن داشته باشید و دقت بیشتری در انتخاب رشته به خرج دهید. در ادامه گرایش ها به همراه ضرایب هر یک از درس های مختلف گرایش های شیمی بیان شده است.

شیمی تجزیه چه شاخه هایی دارد؟

شیمی تجزیه به دو بخش شیمی تجزیه کمی و کیفی تقسیم شده است. تجزیه کیفی به معنای (شناسایی هویت اجزا) و تجزیه کمی به معنای (اندازه‌گیری دقیق مقدار) است. با این حال امروزه بخش عمده ای از آنالیزها با استفاده از روش های پیشرفته (تجزیه دستگاهی) مانند کروماتوگرافی و طیف‌سنجی انجام می‌شود که قلب تپنده رشته شیمی تجزیه هستند.

روش های آنالیز در شیمی تجزیه

روش های آنالیز در شیمی تجزیه به معنای تشخیص و اندازه گیری مواد مختلف در نمونه های شیمیایی است. این علم شاخه ای از شیمی است که از روش های مختلفی برای تحلیل و شناسایی ترکیبات شیمیایی استفاده می کند. در ادامه برخی از روش های معمول برای آنالیز در شیمی تجزیه معرفی شده است. 

1. طیف‌سنجی
2. کروماتوگرافی
3. طیف‌سنجی جرمی
4. روش‌های الکتروتجزیه‌ای
5. تیتراسیون (حجم‌سنجی)
6. رزونانس مغناطیسی هسته
7. طیف‌سنجی پرتو ایکس 

بازارکار شیمی تجزیه

بازارکار شیمی تجزیه برای فارغ التحصیلان این رشته بسیار گسترده است و با توجه به اینکه در بسیاری از شرکت های پژوهشی و علمی و حتی در برخی ادارات دولتی نیاز به فارغ التحصیلان این رشته وجود دارد، رشته شیمی تجزیه از بازارکار مناسبی برخوردار است. در ادامه به بررسی شرکت هایی که برای انجام فرآیندهای تخصصی و عملی خود به یک متخصص شیمی نیاز دارند، پرداخته شده است.

1. صنایع داروسازی: برای کنترل کیفیت مواد اولیه و محصول نهایی
2. صنایع غذایی و آشامیدنی: برای اندازه‌گیری ترکیبات، افزودنی‌ها و آلاینده‌ها
3. صنایع پتروشیمی، نفت و گاز: برای آنالیز ترکیبات سوختی و محصولات پلیمری
4. شرکت‌های آرایشی و بهداشتی: برای فرمولاسیون و کنترل کیفیت محصولات
5. صنایع محیط زیست: برای پایش آلاینده‌ها در آب، خاک و هوا
6. آزمایشگاه‌های همکار استاندارد و گمرک: برای تایید کیفیت کالاها

باید به این نکته اشاره کرد که شیمی تجزیه از رشته های مهندسی محسوب می شود و  بازار کار رشته های مهندسی در ایران بسیار آینده دار پیش بینی می شود؛ به همین علت نه تنها این رشته بازارکار مناسبی دارد، بلکه از نظر سطح درامدی نیز قابل قبول است.

مهارت های کلیدی متخصص شیمی تجزیه

مهارت های کلیدی متخصص شیمی تجزیه شامل مهارت های سخت و فنی و نرم و فردی است. در ادامه در قالب جدولی به بررسی مهم ترین مهارت های یک متخصص شیمی تجزیه پرداخته شده است.

سخن آخر

در نهایت باید گفت رشته شیمی تجزیه یکی از رشته های مهم در صنعت و دانشگاه محسوب می شود که در سال های اخیر با  توجه به گسترش و شناخت بیشتر علم شیمی، گرایش های شیمی تجزیه نیز، اهمیت و محبوبیت بیشتری پیدا کرده است.  استفاده از شیمی تجزیه در صنایع غذایی، داروسازی، پتروشیمی، آرایشی بهداشتی و… باعث شده تا تحولی بزرگ در این صنایع اتفاق بی افتد. شما نیز اگر به دنبال یک رشته جدید با بازارکار مناسب هستید که درآمد خوبی داشته باشد و در کنار آن از دانش و علم دور نباشید، تحصیل یا کار در گرایش های شیمی تجزیه انتخابی مناسب خواهد بود.